Berlin (AFP) – Kur i përbuzuri Mur i Berlinit u ngrit në vitin 1961, qyteti i ndarë brenda natës u bë një peizazh imponues i telave me gjemba dhe rojeve me urdhra për të vrarë.

Por nën tokë, gjermanët e dëshpëruar filluan të gërmojnë dhjetëra tunele në përpjekje për të gërmuar rrugën e tyre drejt lirisë, ose për të çliruar lindorët që ishin robër të vendit të tyre. Vetëm disa fatlumë patën sukses ndaj mundësisë.

Tridhjetë vjet pas rënies së gëzueshme të Murit, Boris Franzke, tani 80 vjeç, kujton aventurat e tij rrëqethëse nëntokësore midis lindjes komuniste dhe perëndimit kapitalist – një herë e një kohë me mospëlqimin e aleatëve.

Franzke, i cili ka ndihmuar shume fuxhitivë lindorë të shpëtonin, tha: “Në fillim nuk isha i interesuar në politikë. Nuk ndjehesha i ndikuar nga tensionet midis Bashkimit Sovjetik dhe Perëndimit. ”

E gjithë kjo ndryshoi natën e 12-13 gushtit 1961 kur shteti Stalinist lëvizi të mbyllë kufirin për të ndaluar një eksod masiv të lindorëve në perëndim. Nga viti 1949 qe kur filloi puna për Murin, 2.7 milion njerëz kishin kaluar nga lindja në perëndim.

“Ajo natë e famshme ishte shkaku,” i tha Franzke AFP, kur ai si një 22-vjeçar u nda nga miqtë e tij, familja e tij dhe madje edhe nga e fejuara e tij, të cilët jetonin të gjithë në lindje.

– “Ne u shkatërruam” –

Vëllai i Franzkes, Eduardi, gruaja dhe dy fëmijët e të cilit jetonin «në anën tjetër”, sugjeruan që të ndërtonin një shteg nëntokësor.

Por ata u tradhtuan në përpjekjen e tyre të parë dhe familja ende në lindje u fut në burg.

“Ne u shkatërruam por thamë se do te mbaheshim sepse secili person që do te conim përsëri në perëndim do të dobësonte pak më shumë RDGJ”, tha ai, duke luftuar me lotët.

Nga koha e mbylljes së kufirit deri në vitin 1964, vëllezërit morën pjesë në ndërtimin e shtatë tuneleve, vetëm dy prej te cilave e arritën qëllimin. Rreth 26 dhe 28 gjermano lindorë, sipas Franzkes, morën frymë drejt perëndimit përmes tyre.

“Në mënyrën e tij, Boris Franzke ishte sigurisht një anëtar i rezistencës,” tha historiani Sven Felix Kellerhoff, bashkautor i “Underground to Freedom” në lidhje me tunelet e arratisjes.

“Këta të rinj kurajozë,” tha ai, ofruan “ndihmë vetëmohuese në arratisjet – ajo kurrë nuk përfshinte pagesa dhe qëllimi i vetëm i saj ishte të dobësonte regjimin e partisë se vetme”.

Në total, 75 tunele u derdhen poshtë qytetit përgjatë 28 viteve qe ekzistoi Muri, megjithëse vetëm 19 arritën të lejojnë të arratisurit të shpëtojnë në Perëndim – rreth 400 njerëz, sipas grupit Underworlds Berlin i cili organizon ture historike në kryeqytet.

– Një kurth –

Por momenti më i pashlyeshëm erdhi në verën e vitit 1962 kur të dy vëllezërit, të cilët kishin bërë emër vetë në mesin e grupit nën hije të “gërmuesve”, donin të nisnin në perëndim disa te njohur të një miku.

Pika që ata zgjodhën, në skajin e jashtëm të sektorit perëndimor të qytetit që kufizohet me shtetin lindor të Brandenburgut, nuk u monitoruan nga afër.

Rreziqet e përmbytjes ishin të ulta dhe toka me rërë nuk kërkonte përforcim të mureve të tunelit.

Franzkes-et dhe dy shokë gërmuan ditë e natë për pesë javë, derisa kalimi – 80 centimetra (31 inç) i gjerë dhe 80 metra i gjatë – u hap në një kopsht, ku do prisnin 13 te arratisurit e mundshëm.

Por, sapo mbërritën, ata panë që ishte një kurth: në vend të disidentëve që shpresonin për liri, të cilët ishin arrestuar në të vërtetë disa ditë më parë, ata gjetën agjentët e Stasi-it të gatshëm tu hidheshin.

Tre nga gërmuesit arritën të bënin bisht në tunel por shoku i tyre Harry Seidel, i pari që doli, u kap dhe u mor në pyetje.

Dënuar me burg të përjetshëm, ky “armik publik numër 1” i partisë SED më vonë do të “blihej” nga qeveria e Gjermanisë Perëndimore në vitin 1966, një praktikë e zakonshme në atë kohë.

Do të duhej deri në vitin 2010 për Boris Franzke të mësonte se ai kishte shpëtuar ngushtësisht nga një vdekje e ashpër: autoritetet e Gjermanisë Lindore, të mërzitur nga ai dhe vëllai i tij, kishin dashur të hedhin në erë tunelin me pesë kilogramë (11 paund) eksploziv.

– ‘Heroi im’ –

“Pajisjet ishin gati, por në momentin që ata do ta bënin, asgjë! Fiksi (në eksploziv) ishte prerë, “tha Franzke.

Sa i përket sabotatorit, historianët thonë se ka të ngjarë te ishte një leitnant-kolonel i policisë sekrete të Stasit, Richard Schmeing, i cili vdiq në 1984.

“Aq e çuditshme tingëllon, por ai është heroi im. Ai e vuri jetën e tij në rrezik për të shpëtuar katër persona, “tha Franzke.

Schmeing ishte burgosur në dy kampe përqendrimi nga nazistët për anëtarësinë e tij në partinë komuniste. Nga 1949 deri në 1968 ai punoi për Stasin.

Motivet e tij, duke supozuar se ishte ai që parandaloi fatkeqësinë, mbeten të mbuluara me mister.

A ishte ai një humanist i guximshëm? A vuajti ai nga një ndërgjegje fajtore? A kishte lëvizur ai nga prania e një çifti të ri, i cili rastësisht ishte aty afër?

Sidoqoftë, epoka e artë e ndërtimit të tunelit të Murit së shpejti do të merrte fund, ndjekur nga një fortifikim i madh i kufirit midis dy Gjermanive.

“80 për qind e tuneleve u gërmuan midis kohës kur u ndërtua Muri në verën e 1961 dhe tetorit 1964, kur gjoja një roje kufitare u qëllua nga një ikës i arratisur,” tha Marc Boucher, një udhërrefyes me Berlin Underworld.

“Kjo ngjarje ndryshoi opinionin publik në Perëndim, i cili deri atëherë ishte shumë mbështetës i këtyre metodave të arratisjes.”

Nuk ishte deri në ribashkimin në 1990 kur doli se roja në të vërtetë u vra rastësisht nga një prej kolegëve të tij.