Bugojno (Bosnje dhe Hercegovinë) (AFP) – Rrethuar nga pyje në zemër të Bosnjës, qyteti Bugojno dhe poçja për shkrirjen e tij të etnive ishte dikur një vitrinë e “vëllazërimit dhe unitetit” të mbështetur nga lideri i ndjerë jugosllav Josip Broz Tito.

Por 40 vjet pas vdekjes së marshallit, këto vlera do të zhdukeshin të gjitha, nëse nuk do të ishin një pjesë e vogël përkrahesish të përkushtuar për të mbajtur gjallë frymën e vendit të tyre të vjetër.

Tito, karizma e të cilit dhe përqendrimi i pushtetit ndihmuan në lidhjen e popujve të ndryshëm të ish-Jugosllavisë së bashku, shpesh tërhiqej në një vilë në Bugojno, ku ai ishte i dhënë pas gjuetisë së arinjve midis bredhave.

Në atë kohë, qyteti ishte një qendër ekonomike, shtëpia e një fabrike armësh që punësonte mijëra, përfshirë Kroatë, Serbë dhe Muslimanë.

Por ashtu si vendi i tyre në përgjithësi, mozaiku i komuniteteve në këtë qytet të vogël u shkatërrua gjatë luftës ndëretnike në Bosnjë që vrau 100,000 njerëz midis 1992 dhe 1995.

Konflikti ishte një nga seritë e luftërave që shpërtheu Jugosllavinë pak më shumë se një dekadë pasi Tito vdiq, kur ndjenjat nacionaliste që ishin shtypur nën sundimin e tij u rritën përsëri me një hakmarrje.

 ‘Vend i lumtur’

Nga popullsia e paraluftës së Bugojnos me 47,000, kanë mbetur vetëm rreth 30,000, shumica e të cilëve janë Muslimanë Boshnjakë.

Sot, Rruga Marshall Tito mban emrin e sundimtarit Osman të shekullit të 17-të, Sulltan Ahmeti II.

Në vend të një monumenti mermeri të bardhë kushtuar luftëtarëve partizanë që Tito çoi në fitore në Luftën e Dytë Botërore, ekziston një memorial që përkujton ushtarët nga ushtria Boshnjake, kryesisht Myslimanë,të cilët u vranë gjatë luftës së viteve 1990.

Por ka disa shenja të së kaluarës së largët, falë shoqatës Josip Broz Tito të qytetit të vogël.

Një anëtar, Dragan Mucibabic,është një koleksionist i objekteve “Jugo-nostalgjike”të tilla si një bust i Titos, një teleskop që dikur ai e përdorte dhe një pllakë bronzi me gjurmët e një ariu që ai kishte gjuajtur.

Federata Socialiste “nuk ishte tamam vendi i unitetit dhe vëllazërimit” i shpallur nga regjimi i Titos, pranon Mucibabic.

Por ishte një vend i lumtur në të cilin të gjithë, nëse punonin shumë, mund të gjenin punë ”.

“Gjetja e një pune sot është si të fitosh një llotari,” i tha ai AFP.

Arinjtë dhe bustet

I apasionuar pas gjuetisë,Tito thuhet se ishte në kompeticion me liderin rumun Nicolae Ceausescu për atë se kush mund të kapte ariun më të madh.

Thuhej që arinjtë në zonën e Bugojnos ishin ushqyer posaçërisht për të.

“Tito tha që kurrë nuk hëngri askund dhe kurrë nuk pushoi askund, si në Bugojno,” thotë Viktor Dundovic, i cili udhëheq shoqatën e fansave të Titos dhe jep mësim “gjuhën dhe letërsinë tonë” në shkollën e mesme lokale.

Dundoviç është i kujdesshëm kur thotë “gjuhën tonë” sepse 59-vjeçari preferon të qëndrojë jashtë mosmarrëveshjeve midis nacionalistëve për emrin e së njëjtës gjuhë të cilës tani i referohen ndryshe: Boshnjakisht, Kroatisht dhe Serbisht.

Edhe pse “lufta ka qenë e vështirë”, ai tha se klubi lokal kishte arritur të instalonte bustet e tre heronjve partizanë të Luftës së Dytë Botërore përpara shkollës së mesme me mbështetjen e kryetarit të bashkisë së qytetit.

Të zgjedhur qëllimisht për të simbolizuar larminë e Jugosllavisë, burrat Myslimanë,Serbë dhe Kroatë ishin dekoruar nga Tito.

Në një park ku një monument i madh për të kujtuar partizanët e Titos “u zhduk” gjatë luftës, shoqata ishte në gjendje të instalonte edhe një monument të vogël në formë piramide, i cili mban një frazë nga ish udhëheqësi:

“Vëllazëria dhe uniteti janë garancia e ekzistencës sonë dhe zhvillimit të mëtejshëm.”

Fati i vilës

Diku tjetër në rajon, qindra monumente kushtuar Titos dhe partizanëve janë shkatërruar ose dëmtuar që nga shpërbërja e Jugosllavisë.

Shumica e rrugëve dhe shesheve që mbanin emrin e tij janë riemëruar.

Bosnja ka disa nga plagët më të këqija të konflikteve të Jugosllavisë,me vendin që tani është gdhendur në zona të ndara përgjatë linjave etnike, me Serbët në njërën gjysmë dhe Kroatët dhe Muslimanët në anën tjetër.

Në vitet pas vdekjes së Titos, vila e tij e Bugojno u shndërrua në një muze ku vizitorët mund të admirojnë armët e tij të gjuetisë dhe trofetë.

Por nuk ishte as imune ndaj violencës.

Ndërtesa u dogj në vitin 1993 dhe karkasat e saj prej betoni tani janë mbushur me mbeturina dhe skicuar me grafite.

Për Dundoviç, fati i shtëpisë flet me vëllime.

“Trajtimi i vilës pasqyron qëndrimin ndaj Titos dhe gjithçkaje që ai përfaqëson,” thotë Dundovic.

 

VERITAS.COM.AL