Frrok Çupi

Nesër, në 30 janar, ai shkon te varri. I bie që të jetë edhe roje e varrit.

Në habitatin e lashtë të katolikëve skocez (por edhe në trevat tona) ai që vdes i fundit quhet roje i varreve derisa të vdesë një i dytë si ai.

Si Anastas Janullatos zor se për atë kohë aq të gjatë, mund të ndodhë të vdesë një burrë si ai. I takon të jetë gjatë rojtar.

Edhe në të gjallë të tij, Kryepeshkopit Kristian Ortodoks, i ra të ishte po aq biblik sa edhe në ‘të dekme’ të tij. Vetë udhëtimi i fundit nga Metropolia e Athinës në Kishën dhe Varrin në Tiranë, të bën të mendosh siç shumica mendojnë se ‘një dorë atje nalt i rregullon këto punë’ dhe na dërgon shëmbëlltyrat e vetes. Anastas Janullatos, edhe pse në këto kohë moderne shpejtësie, rrugën prej nja 800 kilometra e nisi pardje në ora 12:00 dhe mbërriti këtu aty nga ora 16:00.

28 orë.

Qysh në krye të dëshmisë, Anastasi përsëriti vuajtjen e udhëtimit Athinë- Tiranë e anasjelltas. Kaq vuajtshëm e gjatë kanë udhëtuar emigrantët shqiptarë, në fund të historisë me tragjizma mes dy vendeve. Maleve, rrugë e pa rrugë, lumenjve si kaskadorë filmash, strehëzave të kishave dhe larg makinave ushtarake…Kështu ka kaluar jeta e të varfërve që iu drejtuan Greqisë për të gjetur ‘jetën e mirë’. O jetën e mirë, o hiç!  Kur mbusheshin 28 orë, sa ç’u bë udhëtimi biblik i Anastasit, prindër e n’gjini këtu në Shqipëri, do ta kishin marrë një lajm: O kishin mbërritur gjallë e ‘tash duhej lëshuar ankthi’, ose merrej vesh se ‘djali yt nuk ia doli asaj rruge’.

Anastasi, më në fund, e bëri vetë atë rrugë nga Athinë në Tiranë, për 28 orë.

Prej 33 vjetësh, aq sa vetë Krishti, Anastas Janullatos bëri të gjithë atë çfarë bëri njeriu më i zakonshëm shqiptar. Erdhi në këtë vend në ditët më të ftohta e më të errëta që kishte ‘ba zoti’. Vitet 1990 ishin vite pa pikë ngrohjeje, pa shtresa, pa bukë, me baltë dhe me ulërima. Një djalë filozofie i ardhur, po me mision, nga Amerika, thoshte se ‘këtu në Shqipnie bash për këtë arsye ka shumë poeta; se këtu pa drita ça të bësh, rri në dritare, pi duhan e shkruaj versa’.

Në atë kohë edhe Anastasi ndodhej prapa një xhami të ftohtë, diku në Rrugën e Kavajës. Mendohej, ngrinte kallkan, veçse nuk pinte duhan. Kështu e ngriti Kishën Ortodokse Shqiptare, nga një ëndërr, nga një gërmadhë, nga  paragjykimi e nga thonjtë…, dhe e bëri besim, punë, mësim për njerëzit.

Aty nga dritarja e tij i pa të gjitha. Kisha e Rrugës së Kavajës, edhe ajo shpesh pa drita e gjithnjë e ftohtë. Në një zgëq komunist si ballkon i vogël në brendësi të Kishës, nisi të presë personalitetet, të huaj e të vendit, si në një lojë fëmijësh sikur ‘edhe Shqipëria ka lozha aristokratike’.

Pse duhej ta pranonte të vërtetën e shëmtuar? Nuk ia lejoji vetes as tjetrit.

Pastaj e shanë, njësoj siç në Greqi grekët shanin refugjatët shqiptarë. Pastaj e qëlluan me snajper banesën e tij me shënjestër mbi jetën e tij, njësoj si në historitë e këqija mes dy shteteve. Pastaj liderë të politikës i caktuan një ‘orë’ kur duhej të largohej e të shkonte nga kishte ardhur. Ora bënte ‘tik- tak’ pa pushim, por asnjëherë nuk mundën.

Katër presidentë të Republikës së Shqipërisë janë angazhuar për ‘largimin e ‘grekut Anastas’, për andej nga kishte ardhur; tre myslimanë dhe një ortodoks. Një kushtetutë e tërë u ndërtua me qindra paragrafë si një bush në ‘ambush’ kundër Anastasit. Një nen i vetëm ishte fshehur tinzash në Kushtetutë dhe thoshte se ‘nuk lejohet prifti me kombësi të huaj’… Për këtë ishte ngritur gjithë ngrehina ligjore. Por ra Kushtetuta (1994), jo Anastasi. Për fat të mirë.

S’u dëshmua si ‘hero’ Anastas Janullatos, veçse si udhëtar. Nuk ka menduar kurrë se ‘është i vetëm’. Të ndriturit e mbajnë botën.

Qysh nesër ai do të jetë si qiriu roje te varri, derisa të vijë një tjetër si ai. Ajo ditë do të jetë shumë larg.