Nga Paul Hockenos, Foreign Policy

Në labirintin e mbushur me njerëz të tregut në qendër të Chisinau-t, kryeqyteti i Moldavisë, një mix gjuhësh dëgjohet mes turmave të tregtarëve që shpërndajnë një sërë produktesh të freskëta, tekstile të lira, mallra elektronike dhe shumë më tepër.

Një klient mund të flasë në gjuhën ukrainase, dhe të marrë një përgjigje në rumanisht, ose të propozojë një çmim në rumanisht dhe t’i përgjigjet në rusisht. Ndërmjet tyre, tregtarët nga i gjithë ky vend i vogël prej 2.5 milionë banorësh, të lidhur në mënyrë të pasigurt midis fqinjëve të saj të mëdhenj, Rumanisë dhe Ukrainës, komunikojnë edhe në gjuhë të tjera.

Moldavia është një vend multietnik. Veçanërisht në qendrat urbane, shumica e rumunëve jetojnë së bashku me ukrainasit, rusët dhe gagauzët turq.

Por lufta në Ukrainë ka përmbysur plotësisht status quo-në e dobët që ekzistonte para shkurtit 2022.

Rezultati i luftës, qoftë në favor të Ukrainës apo Rusisë, ka pasoja ekzistenciale për aspiratat e vendit të vogël për t’u bashkuar me Bashkimin Europian.

Bindjet politike në Moldavi fillojnë nga aspiratat e nacionalizmit më të madh rumun te nostalgjia sovjetike, nga patriotizmi pro-rus te krenaria qytetare në një Moldavi të pavarur, brenda BE-së.

Ky peizazh  është pasqyruar edhe në gjeografinë e vendit. Që nga ditët e para të pavarësisë së saj në 1991, kur Republika Sovjetike e Moldavisë hoqi dorë nga autoriteti sovjetik dhe shpalli shtetësinë, në thelb për herë të parë ndonjëherë, vetë Republika e Moldavisë është copëtuar.

Një enklavë e shkëputur, e quajtur Transnistria, u vendos në lindje të lumit Dniestër, me rreth 1500 trupa ruse që mbeten atje sot ndërsa pakica gagauz, e shoqëruar nga Moska dhe Ankaraja, fituan autonomi të gjerë në jug.

Prioriteti i parë i presidentit rus Vladimir Putin është të ndalojë Moldavinë nga anëtarësimi në BE dhe integrimi me Perëndimin, veçanërisht pasi Moldavia mori  statusin e  vendit kandidatmenjëherë pas fillimit të luftës Rusi-Ukrainë.

Por aspiratat e saj mund të jenë shumë më të gjera. Javën e kaluar, Rusia zemëroi autoritetet moldave duke ngritur qendra votimi në Transnistria për afërsisht 200,000 banorët e saj për të votuar në zgjedhjet presidenciale ruse të mbajtura nga 15 deri më 17 mars.

“Gjithçka është në rrezik për Moldavinë tani,” tha Alexei Tulbure, drejtor i Institutit Moldavian të Historisë.

Nëse ka një gjë për të cilën pajtohen pothuajse të gjithë popujt e Moldavisë, pavarësisht nga ideologjia politike, është se ata nuk kanë pothuajse asnjë agjenci për të ndikuar në fatin e vendit të tyre dhe në fund të fundit, në fatin e të ardhmes së tyre.

“Moldavët marrin frymë të qetë”, sipas një thënieje ukrainase.

“Është gjëja e fundit që na shkon në mendje,” tha Alina Radu, themeluesja e së përjavshmes së pavarur Ziarul de Garda , për mundësinë që vendi të humbasë territorin ose autonominë e tij ndaj Rusisë.

Ajo krahasoi kërcënimin me të cilin po përballet vendi tani me muajt e parë të luftës Rusi-Ukrainë në vitin 2022, kur ushtria ruse dukej se ishte në pragun e qytetit të afërt ukrainas të Odesës.

Vendi për çdo sulm të ardhshëm ndaj Moldavisë ka të ngjarë të jetë ende Ukraina. Putin ka konfirmuar rregullisht se Odesa është një prioritet ushtarak dhe së fundmi ka shtuar sulmet me raketa atje.

Është një zhvillim që moldavët po e shikojnë me frikë. Është diçka që aleatët e Moldavisë në Perëndim duhet ta shikojnë gjithashtu.

Edhe gjatë dekadave të para, të dëmtuara nga lufta civile, korrupsioni i furishëm, varfëria e tmerrshme dhe emigracioni masiv, perspektivat e Moldavisë nuk ishin aq të rrezikuara sa janë sot.

Ndryshe nga shumica e ukrainasve,  të cilët deklarojnë se fitorja ndaj Rusisë është i vetmi rezultat i mundshëm,  moldavët kanë menduar për skenarët e rasteve më të këqija.

“Nëse Ukraina mposhtet dhe Rusia hap një korridor tokësor për në Transnistri, Moldavia do të pushojë së ekzistuari si një qark i pavarur,” shpjegoi Radu.

“Nëse ata kalojnë lumin Dniestër për të pushtuar Moldavinë, atëherë shumica e popullsisë mund të ikte në Rumani dhe të vendoset në Europë.”

Kjo sigurisht, të paktën, do t’i jepte fund të papritur aspiratave të Moldavisë për BE dhe NATO, që është shqetësimi kryesor i Uashingtonit.

Me nënshkrimin e një marrëveshjeje bashkëpunimi për sigurinë me Francën më 7 mars, presidentja moldave Maia Sandu, një 51-vjeçare e diplomuar në gjuhën rumune në Shkollën e Qeverisë Kennedy të Universitetit të Harvardit i tha presidentit francez Emmanuel Macron se “siguria jonë e përbashkët është në rrezik.

Nëse Rusia do të pushtonte Moldavinë, do të hapte një kufi të dytë me akses të drejtpërdrejtë në një shtet anëtar të BE-së. Shtetet e Bashkuara janë padyshim të vetëdijshme për këtë kërcënim dhe rritën ndihmën e tyre të mbrojtjes për Moldavinë nga 3 milion dollarë në 2022 në më shumë se 30 milion dollarë sot. Shtetet e Bashkuara dhe Franca gjithashtu i siguruan vendit qindra miliona për të zhvendosur furnizimin e tij me energji drejt perëndimit.

Derisa Rusia nisi sulmin e saj në shkallë të plotë ndaj Ukrainës më 24 shkurt 2022, preokupimi gjeopolitik i Moldavisë ishte me Republikën e vetëquajtur Transnistriane Moldaviane (PMR), e njohur si shtet nga asnjë vend në botë, madje as Rusia.

Që nga një luftë civile e shkurtër, por e përgjakshme në rajon, që shkaktoi 700 viktima në vitin 1992, një kartel mafioz i mbështetur nga Rusia, i quajtur Sheriff Holding Co., e ka kthyer në një vend autoritar dhe që kryen biznes fitimprurës të tregut të zi nga bregu lindor i Dniestër.

Ukraina, sipas shumë qytetarëve, duke përfshirë Sandu, po lufton gjithashtu për pavarësinë e Moldavisë.

“Ne i jemi shumë mirënjohës Ukrainës,” tha Ludmila D. Cojocaru, një historiane në Muzeun Kombëtar të Historisë së Moldavisë në Kishinau. “Për momentin, është garantuesi i lirisë sonë”. /abcnews.al