Nga: Carlo Franza

“Spillover. Evolucioni i pandemive” është titulli i librit të momentit, librit që të gjithë duhet ta lexojnë, në krye të renditjes së librave më të shitur në një kohë shumë të shkurtër dhe që sot mban shumë njerëz të shoqëruar gjatë këtyre ditëve të gjata të burgosjes së detyruar.

Në librin e botuar për herë të parë në 2012, autori amerikan David Quammen, në të vërtetë kishte parashikuar disa vjet më parë pandeminë globale që sot po kap mbarë botën, duke paralajmëruar kundër rreziqeve konkrete të një “next Big One” dhe duke shpjeguar me këto fjalë termin “Spillover”, i cili i jep emrin librit të tij:

“Ato nuk vijnë nga një planet tjetër dhe nuk lindin nga asgjëja. Ata që janë përgjegjës për pandeminë e radhës janë tashmë midis nesh, ato janë viruse që prekin sot kafshët, por që në çdo moment mund të bëjnë një kërcim në speciet – një përhapje në zhargonin teknik – dhe gjithashtu të prekin qeniet njerëzore “.

Fjala shkencore do të thotë ‘kërcim’, del nga shtrati, rrjedhje, shpërndarje, zgjerim, rikthim, me të cilën tregohet se ky proces i tranzicionit të specieve të virusit është “zoonozë”, d.m.th një sëmundje infektive që transmetohet nga kafsha te njeriu dhe përgjegjësi kryesor sipas autorit të Spillover, do të ishte vetë njeriu.

Intervistuar së fundmi nga New York Times, Quammen në të vërtetë ka drejtuar gishtin te njerëzit, për mendimin e tij, i pandehuri kryesor i pandemisë aktuale globale: “Ishim ne që krijuam epideminë Coronavirus. Mund të kishte filluar nga një lakuriq nate në një shpellë, por ishte aktiviteti njerëzor që e shkaktoi ”. Prandaj, njeriu ishte fajtori – sipas gazetarit amerikan në linjë me vulgatin ekologjik të mirënjohur – për faktin se e ka zvogëluar dhe ndryshuar ekuilibrin delikat natyror, duke favorizuar kështu përhapjen e viruseve dhe epidemive.

Një tezë e shprehur qartë në një pjesë të librit të tij me titull “Gjithçka ka një origjinë”, në të cilën autori shpjegon se si vepra e shkatërrimit të njeriut nga biodiversiteti dhe veprimi i tij brenda mjedisit, krijuan kushtet për shfaqjen e viruseve të reja të rrezikshme. Në një intervistë për Stella Levantesi për Il Manifesto, shkrimtari tha: “Po, është kështu. Shumë nga viruset që kanë shkaktuar zoonozë në 60 vitet e fundit kanë gjetur mysafirin e tyre në lakuriqët e natës. Ata janë gjitarë si ne dhe viruset që përshtaten me ta ka më shumë të ngjarë të përshtaten me ne sesa një virus që është në një zvarranik ose bimë, për shembull. Arsyeja e dytë është se lakuriqët përbëjnë një të katërtën e të gjitha llojeve të gjitarëve në planet, 25%. Prandaj është e natyrshme që ato duken të mbingarkuara si burime virusesh për njerëzit. Ekzistojnë edhe disa gjëra të tjera përveç kësaj që i bëjnë lakuriqët pritës me shumë të ngjarë, të jetojnë gjatë dhe priren të fshihen në grupime të mëdha. Në një shpellë, mund të ketë gjithashtu 60,000 lakuriqe dhe kjo është një rrethanë e favorshme për viruse që qarkullojnë. Ekziston edhe një gjë tjetër që shkencëtarët kanë zbuluar së fundmi: sistemi imunitar i lakuriqëve është më tolerant ndaj “të huajave” të pranishëm në trupin e tyre sesa sistemet e tjera imunitare”.

Tezat e Quammenit u morën menjëherë gati edhe në raportin e fundit të WWF Italia me titull “Pandemitë, efekti bumerang i shkatërrimit të ekosistemeve-Mbrojtja e shëndetit të njeriut duke ruajtur biodiversitetin“, në të cilin shpjegohet se si origjina e përhapjes së epidemive dhe pandemive si kjo që ne po përjetojmë është vepër e shkatërrimit të mjedisit natyror të realizuar nga njeriu. “Shumë nga të ashtuquajturat sëmundje emergjente- të tilla si Ebola, SIDA, SAR S, gripi i shpendëve, gripi i derrit dhe sot koronavirusi i ri (SARS-CoV-2 i përcaktuar më parë si COVID-19) – lexohet në prezantimin e raportit të WWF – nuk janë ngjarje katastrofike të rastësishme, por pasojë e ndikimit tonë në ekosistemet natyrore. Me aktivitetet e tij, njeriu ka ndryshuar ndjeshëm tre të katërtat e tokave të shfaqura dhe dy të tretat e oqeaneve, duke e ndryshuar Planetin në atë masë sa të përcaktojë lindjen e një epoke të re të quajtur “Antropocene”.

Raporti i shoqatës italiane të mjedisit citon edhe një herë David Quammen, duke nënvizuar se si përhapja e pandemive të sotme është pasoja e drejtpërdrejtë e një kokteji vdekjeprurës që rrjedh nga veprimet njerëzore mbi ekosistemin, në një kontekst të shoqërisë së globalizuar që sheh njeriun pa dije duke transportuar këto viruse nga njëri skaj i tokës në tjetrin: “kur ne njerëzit ndërhyjmë në ekosisteme të ndryshme, kur presim pemë dhe shpyllëzojmë, gërmojmë puse dhe miniera, kapim kafshë, i vrasim ose i kapim të gjallë për t’i shitur në një treg, ne i shqetësojmë këto ekosisteme dhe lëshojmë viruse të reja. Atëherë ka kaq shumë -7.7 miliardë qenie njerëzore në planet që fluturojnë me aeroplan në çdo drejtim, transportojnë ushqime dhe materiale të tjera – dhe nëse këto viruse evoluojnë në mënyrë që ato të mund të transmetohen nga një qenie njerëzore në tjetrën, atëherë kanë fituar llotarinë. Ky është shkaku rrënjësor i përhapjes, i problemit të zoonozave që bëhen pandemi globale “. Ja çfarë thotë David Quammet: “Kur pemët bien dhe kafshët vendase masakrohen, mikrobet që gjendeshin atje fluturojnë si pluhuri nga një magazinë e shembur. Ne po i heqim ato nga kufijtë e tyre natyrorë ekologjikë, vendet ku ato nuk ishin shumë të bollshme dhe u përballën me konkurrencë të ashpër, madje edhe brenda një kafshe të vetme. Në vend të kësaj, ne i prezantojmë ata me një habitat të ri të pasur të quajtur popullata njerëzore, ku mund të prosperojnë në numër të madh “.

….. Tezat e David Quammen janë padyshim interesante dhe libri ka avantazhin, përveç atij se ka “profetizuar” skenarin aktual pandemik global,edhe se ka shpjeguar argument të komplikuara dhe komplekse në një gjuhë të qartë dhe bindëse. I qartë – dhe tronditës – mesazhi me të cilin autori përfundon librin e tij që thotë: “Kur të keni mbaruar shqetësimin për këtë epidemi, shqetësohuni për tjetrin”. Një frazë, për lexuesin dhe për të gjithë ne, pa dyshim jo sigurues, destabilizues, por që në të vërtetë shpreh mirë pamundësinë e shkencës për të zbutur ligjet e panjohura dhe të paepura të natyrës. Nentitulli i Spillover (Infeksioni i kafshëve dhe pandemia tjetër njerëzore) më në fund ndezin mundësinë e një pandemie globale që do të çojë në zhdukjen e specieve tona: komuniteti shkencor tashmë e ka pagezuar si Next Big One virusin tjetër zoonotik, i aftë për t’u përhapur dhe infektuar të gjithë planetin pa ilaç. Gjë që të fut të dridhurat.

Por, në veçanti, analiza e David Quammen është e pjesshme në atë që zhvillohet në një nivel thjesht shkencor, duke lënë mënjanë ekzistencën e një entiteti superior. Në fakt, gazetari amerikan lexon dhe analizon realitetin vetëm me lentet e shkencëtarit që përjashtojnë shkaqet a priori dhe motivimet që tejkalojnë provat shkencore aseptike dhe të ftohta. Një perspektivë, me fjalë të tjera, një ateist, i cili përjashton Zotin dhe çdo motiv transshendent nga çdo fakt natyror dhe ngjarje.

 

*David Quammen është një shkrimtar shkencor, shkrimtar dhe gazetar i «National Geographic». Ai studioi letërsi në Oksford; Sot ai jeton në Montana, por udhëton shumë për llogari të “National Geographic”. Ai ka punuar edhe për revista dhe gazeta të tjera, duke përfshirë “Harper’s”, “Rolling Stone” dhe “New York Times”.

Carlo Franza