Nga: Lorenzo Vita

Kërcënimi është nga ato që mund të shkaktojë një incident të vërtetë diplomatik. Në fakt, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan tha se i kërkoi Ministrit të Jashtëm të konsideronte dhjetë ambasadorë perëndimorë “persona non grata”, fjalë për fjalë “persona të padëshiruar”. Diplomatët akuzohen se kanë nënshkruar një apel në favor të Osman Kavala, i arrestuar që nga viti 2017 si organizatori i dyshuar i përleshjeve në Parkun Gezi ne 2013 dhe mbështetës i grushtit të dështuar të shtetit të 2016. Ndër at ate perfshiret, spikasin vecanerisht ata te Frances,Gjermanise dhe Shteteve te Bashkuara. Një kërcënim pra që ndikon marrëdhëniet diplomatike të Turqisë 360 gradë.

Tërbimi i Erdoganit edhe para këtij nënshkrimi nga ambasadorët, zbulojnë disa çështje të epokës së re të diplomacisë turke nën qeverisjen e AKP-së. Dhe janë ndryshime që nuk duhen nënvlerësuar në tabelën e shahut te politikes rajonale dhe të brendshme.

“Spiuni” gjerman i cili duhet të na bëjë të reflektojmë

Nga këndveshtrimi ndërkombëtar, nënshkrimi i një apeli për një person që konsiderohet i rrezikshëm për një aleat është një gjest “thyerjeje”. Franca, e cila vitet e fundit ka spikatur për qëndrimin e saj të fortë ndaj Turqisë, sigurisht që nuk është çudi që ka bërë këtë lloj zgjedhjeje. Pyetja është e ndryshme për dy shtete të tjera të përfshira në apel, përkatësisht Shtetet e Bashkuara dhe Gjermania, dhe për arsye të ndryshme. Uashingtoni, me administratën e re demokrate, nuk ka treguar asnjë lloj afrimi me Ankaranë. Joe Biden, ndër gjestet e para në Shtëpinë e Bardhë, njohu zyrtarisht genocidin ndaj armenëve, i konsideruar tabu për ekzekutivin turk. Ndërsa në frontin strategjik, rendojne ndalimi i programit F-35 për Turqinë dhe ripozicionimi i bazave amerikane në Greqi për të forcuar praninë në territorin e “armikut të përjetshëm” helen.

Firma e ambasadorit dhe reagimi kërcënues si pasojë nga pala turke pasqyrojnë një marrëdhënie tashme të gërryer prej disa vitesh dhe që rrezikon të prishet në menyre definitive. Ana gjermane, zgjedhja e ambasadorit (dhe për këtë arsye e Berlinit) është edhe më befasuese nëse mendojme për mënyrën tradicionale të marrëdhënies midis Gjermanisë dhe Turqisë, dhe veçanërisht vitet e fundit me Angela Merkel dhe Erdogan. Diplomacia gjermane ka qenë gjithmonë e orientuar drejt pragmatizmit dhe moderacionit, dhe ishte pikerisht Gjermania ajo që shtyu për të shmangur gjestet e prishjes me Turqinë si për të mbledhur para nga shitja e sistemeve të armëve, ashtu edhe për të frenuar valën e emigrantëve duke shfrytëzuar vendin anadollak. Lëvizja gjermane mund të jetë treguesi i një ndryshimi në marrëdhëniet me Gjysmëhënën që duhet të na bëjë të reflektojmë veçanërisht nëse vendoset paralele me tratativat për qeverinë e re të udhëhequr nga socialistët.

Pse Italia jo? Kendveshtrime te ndryshme

Pyetja që qarkullon vazhdimisht mes observuesve: pse Italia jo? Shumë e konsideruan zgjedhjen për të mos nënshkruar apelin si një lëvizje që tregon një ndrojtje të caktuar. Megjithatë, përgjigja mund të jetë e dyfishtë. Para së gjithash, sepse gjesti i nënshkrimit të apelit në favor të një disidenti të një ekzekutivi aleat është një formë presioni irritual. Dhe në fakt për momentin, përveç acarimit turk, nuk ka prodhuar rezultate thelbësore për lirimin e themeluesit të Anatol Kultur. Këtë e dëshmon edhe fakti se vetë Kavala, nga burgu i Silivrit, shkruante se zemërimi i qeverisë ndaj lëvizjes së përfaqësuesve ndërkombëtarë është “zhvillimi më i keq i mundshëm”.

Ajo e firmosjes në favor të Kavalës mund të konsiderohet një qëndrim i qartë ndaj qeverisë turke dhe në veçanti ndaj Erdoganit, për të cilin shumë qeveri dhe parti evropiane tani e besojnë të përfshirë në një drejtim autoritar pafund. Sidoqoftë, duhet të konsiderohet një fakt paraprak: Të gjitha këto vende po negociojnë me Erdoganin, dhe deri më tani ata kurrë nuk kanë mohuar as një përulje të caktuar ndaj kërkesave të Ankarasë. Jo më pak fakti që vendi merr miliarda çeqe për të kontrolluar flukset migratore dhe për të shmangur eksodin drejt rrugës ballkanike. Mund të kundërshtohet duke thënë se të paguash një qeveri nuk do të thotë të heshtësh përballë padrejtësive: por sigurisht që nuk mund të shmangësh reflektimin mbi këtë standard të dyfishtë evropian, i cili nga njëra anë nënshkruan apelime për lirimin e një kundërshtari të Erdoganit dhe nga ana tjeter mbyll më shumë se një sy mbi shumë elementë që e bëjnë Turqinë jo vetëm një bashkëbisedues të domosdoshëm, por edhe të kërkuar nga vende të ndryshme të BE-së.

… Po Italia nuk është vetëm

Nga ana tjetër, Italia, pikërisht me qeverinë e Mario Draghit, e bëri të qartë në mënyrë eksplicite, kur kryeministri i kthyer nga ajo Libia tashmë edhe turke, e cilësoi Erdoganin si “diktator” me të cilin, megjithatë, duhet të dialogohet. Fjalë që tërbuan Ankaranë, por që treguan erga omnes një farë qëndrimi të Palazzo Chigi-t ndaj liderit turk, i cili në këtë rast, për Kavalën, nuk donte te konfirmonte. Dhe edhe nëse do ta konsideronim pozicionin e Italisë si tepër të moderuar në këtë moment, nuk duhet harruar se ndër vendet e përfshira në këtë apel, mungon gjembi në ijen turke në Egje, Greqia, e cila, ashtu si Qipro,u shmang.së hyri me kokë në një temë që do të kishte ndezur zemërimin e të ashtuquajturit Sulltan. E njëjta gjë mund të thuhet për Spanjën, e cila ka një qasje shumë të ngjashme ndaj Turqisë me atë italiane, por është një diskurs që mund të shtrihet edhe në Austri, e cila në fakt ka mbështetur vazhdimisht koncepte jashtëzakonisht të ashpra ndaj Erdoganit dhe neo-osmanëve. të ekzekutivit të tij. Dhe nëse mendojmë për bllokun perëndimor, si dhe për vendet individuale të BE-së, nuk duhet nënvlerësuar që në këtë apel nuk mori pjesë as Izraeli, si dhe Mbretëria e Bashkuar, e cila prej disa kohësh ka pasur marrëdhënie intensive me Turqinë. Vende që gjithashtu në këtë rast sigurisht nuk mund të konsiderohen të huaj si për ndjenjat perëndimore ashtu edhe për marrëdhëniet pak a shumë komplekse me Ankaranë.

Me pak fjalë, Italia nuk është i vetmi shtet perëndimor me një qeveri të lidhur thellësisht me sistemin e vlerave të kësaj pjese të botës, e cila ka preferuar të shmangë gjestet e bujshme. Si për shkak se Turqia është një partner i rëndësishëm tregtar, ashtu edhe sepse është një shok dhome në zonat që janë themelore për Italinë (nga Libia në Sahel në Mesdheun Lindor dhe Ballkan), dhe sepse Roma ka adoptuar gjithmonë qasje më pak të ashpra duke blinduar një histori diplomatike te orientuar tradicionalisht drejt dialogut.

Turqia rrezikon një autogol të bujshëm

Nga pikëpamja turke dhe veçanërisht nga këndvështrimi i Erdoganit, kërcënimi për dëbimin e ambasadorëve mbetet ende simbol i një tensioni të vazhdueshëm në marrëdhëniet me Perëndimin. Të konsiderosh një ambasador “persona non grata” nuk është domosdoshmërisht një përçarje e pariparueshme: vetëm mendoni se disa ditë më parë Franca tërhoqi drejtpërdrejt ambasadorët nga Australia dhe Shtetet e Bashkuara pas nënshkrimit të Aukus dhe humbjes së kontratës për nëndetëset në Canberra. Janë gjeste dënimi diplomatik që gjithashtu mund të zbuten, por në një sistem ndërkombëtar që tashmë është mësuar gjithnjë e më shumë me këto shpërthime krenarie apo zemërimi që deri disa dekada më parë dukeshin më pak të zakonshme. Megjithatë, imazhi turk mbetet imazhi i një vendi që nuk di më të reagojë me moderim ndaj presionit ndërkombëtar. Dhe ky është një autogol që për Erdoganin, me një krizë të vazhdueshme financiare dhe një krizë të konsensusit dhe politikës që karakterizon veçanërisht këtë mandat të fundit, rrezikon të ketë pasoja të rënda. Udhëheqësi turk foli me tone kërcënuese, si një lumë në përmbytje, gjatë një mitingu në të cilin u përpoq të mbyllte radhët: por njoftimi për një ulje të mëtejshme të interesit e ka zhytur lirën turke, e cila tani ka thyer të gjitha rekordet negative në krahasim me euron dhe dollarin.

Përshtypja është se zhvendosja e imponuar ndaj ekzekutivit qe po e çon Turqinë në izolim ndërkombëtar dhe në një formë orientalizimi që një pjesë e madhe e aleatëve nuk e pëlqen. Erdogan ka thurur rrjetën e tij të partneriteteve në Afrikë, Lindjen e Mesme dhe Azinë Qendrore, duke e bërë veten një bashkëbisedues të detyrueshëm, por sigurisht jo të dëshiruar, në të gjitha fushat kryesore të krizës. Por marrëdhëniet me Perëndimin kanë filluar të jenë shumë të tensionuara dhe madje mediat amerikane kanë filluar të flasin për opozitën ndaj AKP-së, duke e kthyer në qendër të vëmendjes një komponent politik që mund të tërheqë një pjesë të madhe të Uashingtonit. New York Times, pikërisht në ditën kur Erdogan shpalli hakmarrjen e tij ndaj ambasadorëve “nëse ata nuk e kuptojnë Turqinë”, përshkroi lëvizjet e opozitës duke folur për një front të përbashkët për të fituar zgjedhjet e ardhshme. Shenja që mund të na bëjnë të kuptojmë edhe ndryshimin e të menduarit amerikan, i cili prej disa kohësh nuk i ka vlerësuar lëvizjet e Ankarasë mes Kinës dhe Rusisë. Qeveria turke vazhdon të flasë për një “aleancë strategjike” me NATO -n dhe Shtetet e Bashkuara, por vetë Erdogan pranoi se gjërat me Biden “nuk filluan mirë” dhe G20 duket se është një përballje në të cilën Turqia dëshiron të arrijë me imazhin e një vendi krenar dhe të plagosur, edhe duke e ditur se diçka ka filluar të kërcasë. Dhe kjo tregohet nga fakti se ajo mund të humbasë aleatin më të mirë në BE: Gjermaninë.

VERITAS.COM.AL