OSBE/ODIHR ka publikuar raportin final të zgjedhjeve të 30 qershorit.

Raporti, i cili përbëhet nga 34 faqe, ka me detaje të analizuara të gjitha fushat duke adresuar të gjitha shkeljet e mundshme si në spektrin e e përgjithshëm politik e deri tek çështjet ligjore.

“Deklarata e gjetjeve paraprake dhe përfundimeve të lëshuara nga MOM i ODIHR më 1 korrik konkludoi se “Zgjedhjet lokale të 30 qershorit u mbajtën me pak kujdes për interesat e elektoratit. Opozita vendosi të mos marrë pjesë, dhe qeveria vendosi të mbajë zgjedhje pa të. Në klimën e një bllokimi politik dhe të polarizimit, votuesit nuk kishin një të tillë zgjedhje kuptimplote midis opsioneve politike. Në 31 nga 61 bashki kandidatët për kryetarë garuan pa kundërshtarë. Kishte pretendime të besueshme për qytetarët që po bënin presion nga të dy palët. Konfrontimi politik çoi në pasiguri ligjore, dhe u morën shumë vendime të administratës zgjedhore me objektiv politik për të siguruar zhvillimin e zgjedhjeve. Votimi u zhvillua në përgjithësi mënyra paqësore dhe e rregullt dhe numërimi u vlerësua pozitivisht në përgjithësi, megjithëse disa procedura nuk janë ndjekur gjithmonë si duhet ”, thuhet në fillim të raportit.

Në raport OSBE/ODHIR vlerëson se dita e zgjedhjeve ishte përgjithësisht paqësore, megjithë tensionet dhe përplasjet e izoluara nga në një numër i vogël të komuniteteve.

Sa i përket debatit për numrin e pjesëmarrësve në votime, duke referuar në Raport shifrën e KQZ, në raport thuhet: “Votuesve jo gjithmonë ju kontrollua gjurma e bojës apo jo gjithmonë u shenjua me bojë përpara dhënies së fletës së votimit. Në listat e zgjedhësve u konstatuan nënshkrime dukshëm identike, që janë provë e votimit me përfaqësim nga të tjerë. Në listë janë nënshkrime identike për llogari të disa personave, apo mos shënjimi me bojë, ngre dyshimin e madh se numri i votuesve është rritur artificialisht, nëpërmjet votimit të një personi ne emër të disa personave”.

Ky raport, citon OSBE/ODHIR ofron rekomandime për të mbështetur përpjekjet për të çuar më tej procesin zgjedhor në Shqipëri në përputhje me angazhimet e OSBE-së dhe detyrimet dhe standardet e tjera ndërkombëtare për demokratike zgjedhjeve. Rekomandimet prioritare kanë të bëjnë me angazhimin e palëve të zgjedhura në një dialog gjithëpërfshirës mbi reformën zgjedhore, garantimin e të drejtës së zgjedhësve për zgjedhje të lira, eleminimin e problemit të gjatë të keqpërdorimit të burimeve administrative, forcimin e pavarësisë dhe paanshmërisë të administratës zgjedhore dhe gjyqësorit dhe hetime efektive të shkeljeve elektorale.

Disa nga rekomandimet e ODIHR:

1.  Në mënyrë që të forcohet demokracia pluraliste, që të sigurohet e drejta e qytetarëve për të qenë pjesë e qeverisjes dhe që përgjegjësia të ndahet bashkërisht për procesin zgjedhor, partitë politike dhe aktorë të tjerë duhet të angazhohen në dialog të hapur dhe gjithëpërfshirës, si dhe të lehtësojnë reformën zgjedhore duke iu adresuar rekomandimeve në këtë raport dhe atyre në raportet e mëparshme të ODIHR-it.
2.  Autoritetet dhe partitë politike duhet të marrin masa për të eliminuar problemin e keqpërdorimit të burimeve administrative gjatë dhe midis zgjedhjeve. Autoritetet duhet të miratojnë rregulla të sakta që të përcaktojnë se si të shmanget përdorimi i burimeve publike për qëllime zgjedhore. Duhen ndërmarrë hapa të mëtejshëm për të arritur depolitizimin e shërbimeve civile publike, dhe që votuesit të mos kenë presion për të marrë pjesë në mitingje zgjedhore, apo që të votojnë për një parti specifike.
3.  Autoritetet duhet të garantojnë të drejtën e votuesve për votime të fshehta e të lira. Procedura e votimit duhet të rishikohet për të garantuar fshehtësinë e votës dhe mbrojtje ndaj ndikimeve politike. Rëndësa e fshehtësisë së votës duhet të theksohet gjatë trajnimit të komisionerëve si dhe të përfshihet në materialet e ndërgjegjësimit të votuesve.
4.  Siç është rekomanduar edhe në raportet e mëparshme të ODIHR, duhen menduar formula alternative ëpr të emëruar anëtarët e administratës  zgjedhore, në mënyrë që të rritet besimi në publik. Këto formula duhet të shoqërohen nga masa procedurale që të garantojnë pavarësinë e tyre.
5.  Të gjitha institucionet që kanë përgjegjësi në zgjedhje duhet të jenë në funksion të plotë gjatë periudhave zgjedhore. Duhet të garantohet pavarësia dhe paanshmëria e KQZ-s dhe gjyqësorit.
6. Institucionet ligjzbatuese duhet të hetojnë në mënyrë të kujdesshme, të shpejtë e transparente, të gjitha pretendimet për shkelje të ligjeve zgjedhore. Qeveria duhet të krijojë një procedure që t’u japë mundësinë punonjësve të administratës publike që të raportojnë presione politike që mund t’u jenë bërë në lidhje me vendet e punës. Këta persona duhet të kenë mbrojtje të plotë të garantuar nga ligji.