Nga: JOVANA GEC/ Associated Press, 7 Shkurt 2020.

BLAGOJEV KAMEN, Serbi (AP) – Uros Trainovic kujton kur fshati i tij i vogël i minierës në Serbinë lindore ishte një shtëpi e gjallë e 200 familjeve, kishte një shkollë të vetën, një mjek dhe një dyqan.

Si kanë ndryshuar kohët. Tani, 60 vjet pas, është një fshat fantazmë me vetëm tetë banorë.

Transformimi i Blagojev Kamen nuk është unik në një vend që përjetoi vite lufte dhe sanksione në vitet 1990 pas shpërbërjes së Jugosllavisë. Në një kthesë me ironi historike, një nga shkaqet e atyre viteve të luftës ishte ideja për të krijuar një Serbi të Madhe nga hiri i ish-Jugosllavisë.

Fshatrat gati bosh me shtëpi të braktisura, të shkatërruara mund të shihen në të gjithë Serbinë – një simptomë e qartë e një popullsie në tkurrje që po shtron pyetje akute mbi mirëqenien ekonomike të vendit. Rënia po ndodh kaq shpejt, ajo konsiderohet si një emergjencë kombëtare dhe Kombet e Bashkuara kanë hyrë në ndihmë.

“Ky fshat ishte plot me njerëz, unë shkoja në shkollë këtu,” kujton 71-vjeçari Trainoviç.

“Eshtë për keqardhje dhe kaq e trishtueshme që të gjithë u larguan … tani ka vetëm disa prej nesh dhe nuk ka më të rinj.”

Sidoqoftë matet, numrat duken shumë.

Sipas Bankës Botërore, popullsia e Serbisë pak më poshtë se 7 milion parashikohet të bjerë në 5.8 milion deri në vitin 2050. Kjo do të përfaqësonte një rënie prej 25% që nga 1990.

Qeveria serbe thotë se vendi i Ballkanit po humbet efektivisht një qytet çdo vit,dhe që 18 komuna kanë më pak se 10,000 njerëz: “Ne jemi 103 njerëz më pak çdo ditë.”

Ndryshimet e popullsisë janë një fakt i jetës në të gjithë Evropën, por problemi është thellesisht i ndryshëm në Evropën Qendrore dhe Lindore, ku nivelet e ulëta të lindjeve që janë të zakonshme në vendet e zhvilluara kombinohen me nivele të larta emigrimi dhe migrim të ulët analoge me vendet në zhvillim.

Efektet ekonomike zinxhir në një vend që përpiqet të anëtarësohet në Bashkimin Evropian janë të dukshme dhe arrijnë në miliarda dollarë në një afat të shkurtër. Në një afat më të gjatë, ka edhe kosto që lidhen me faktin se një popullatë më e vogël në moshë pune do të duhet të kontribuojë më shumë për të mbështetur radhët e atyre të moshës së pensionit.

Programi i Zhvillimit të OKB-së dhe Fondi i Popullsisë së OKB-së kanë mbledhur një grup prej shtatë ekspertësh ndërkombëtarë me prejardhje dhe specialitete të ndryshme për të ndihmuar. Anëtarët vizituan Serbinë muajin e kaluar për një mision për mbledhjen e fakteve.

Wolfgang Lutz, një ekspert Austriak për demografinë në Institutin Ndërkombëtar për Analizën e Sistemeve të Aplikuara, ose IIASA, tha se problemi kryesor ka të bëjë me strukturën e atyre që largohen nga Serbia dhe jo me rënien e përgjithshme të popullsisë.

“Ne shohim që ka tendencë të jenë personat me të arsimuar, më të aftë, më të motivuarit që largohen dhe sigurisht që është një rrjedhje e kapitalit njerëzor,” i tha ai Associated Press në një intervistë.

Duke reflektuar,dekadat e krizës janë fshatrat si Blagojev Kamen.Ai kishte lulëzuar kur një minierë e afërt e arit e mbajti të gjallë zonën para dhe pas Luftës së Dytë Botërore, por pasuritë e saj janë zhytur ndërsa miniera u mbyll në mesin e viteve 1990.

Trainoviç tha se ka ende ar dhe minerale të tjera në minierë, por se ajo ka nevojë për investime dhe punë të madhe.

“Njëri nga djemtë e mi është në Gjermani dhe tjetri është në Austri,” tha ai. “Ata vijnë shpesh, por nuk kanë për çfarë të kthehen.”

Qeveria e Serbisë është përpjekur të mbajë trendin, duke ofruar përfitime financiare për çiftet me shumë fëmijë, IVF të mbështetur nga shteti, rinovimin e shkollave dhe qendrave të kujdesit ditor, ndihmë për familjet në zonat rurale ose mbështetje për bizneset në fshatra.

Ruth Finkelstein,një asistente profesore nga Universiteti Columbia e cila është një eksperte për plakjen dhe implikimet e saj sociale, tha se Serbia gjithashtu duhet të përpiqet të gjejë një rol për popullatën e saj të vjetër ne rritje.

“Dhomë pas dhome,njerëzit fokusohen vetëm tek të rinjtë,” tha ajo.

Nuk është vetëm Serbia e shqetësuar.

Fqinja e Serbisë Kroacia, e cila aktualisht mban presidencën e rradhës të gjashtë muajve të Bashkimit Evropian, e ka bërë prioritet “çështjen e ngutshme të sfidave demografike”. Zonat rurale të Kroacisë janë zbrazur me një normë alarmante ndërsa më shumë se 15% e 4,2 milion njerëzve të Kroacisë jetojnë dhe punojnë jashtë vendit. Bullgaria dhe Ukraina janë dy vende të tjera që po pësojne ulje të popullsisë.

Stjepan Sterc, një ekspert i shquar i demografisë Kroate, mendon se përpjekjet për të trajtuar problemet deri më tani në të gjithë Ballkanin nuk janë të mjaftueshme dhe se sistemi tatimor duhet të jetë më i fokusuar në kthimin mbrapsht të tendencave.

“Demografia duhet të njihet si esenca e zhvillimit ekonomik në mënyrë që mjeti më i rëndësishëm i inkurajimit të drejtohet drejt tij,” tha ai.

Lutz, i cili drejton Programin Botëror të Popullsisë për IIASA, tha që vendet e vogla mund të kenë një avantazh garues.

“Kam parë shumë pesimizëm, kam parë shumë panik edhe për atë që po ndodh,” tha ai. “Sfida është që ta shndërrojmë këtë … në disa veprime pozitive, duke e bërë këtë një shoqëri më të rigjallëruar, më vibrante përsëri, që shikon në të ardhmen.”

VERITAS.COM.AL/