Nga AFP

Brenda sallave të ndërtesës së qetë të Gjykatës Supreme të Shqipërisë, një orë në mur është ndalur. Ky është një simbol i përshtatshëm për një gjykatë që nuk ka mbajtur seancë dëgjimore që nga maji, pasi të gjithë përveç dy gjykatësve u hodhën poshtë si pjesë e një shqyrtimi rrënjësor që po pastron gjykatat e korruptuara, por gjithashtu dëmton sistemin gjyqësor të Shqipërisë.

“Në vitin 2014 kishte 17 (gjyqtarë), në 2019 mbeten vetëm dy, ” shpjegon Ida Vodica, zëdhënëse e Gjykatës Supreme. Një nga gjyqtarët e mbetur, presidenti, është në shqyrtim. Vendi ka filluar procesin intensiv të verifikimit të gjyqtarëve tre vjet më parë nën presionin e Bashkimit Europian, të cilit shteti i Ballkanit aspiron t’i bashkohet.

Një organ i pavarur është ngarkuar me shqyrtimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në tre kritere: pasuritë dhe të ardhurat e tyre, çdo lidhje me grupet e fuqishme të krimit të organizuar në Shqipëri dhe sjelljen e tyre profesionale dhe etike në të kaluarën.

Është një pastrim i thellë i një sistemi ku avokatët kanë thënë se shumica e tyre po veprojnë si “ndërmjetësues” për të negociuar masën e një ryshfeti. Por po largohet gjithashtu nga vendi, qeveria e të cilit ndodhet e zhytur në një krizë politike, pa një shtyllë kryesore të demokracisë.

Fatin e basteve dhe dhuratat e dasmës

Deri më tani, 140 nga 800 gjyqtarë dhe prokurorë janë shqyrtuar. Nga kjo shifër 88 ose janë hedhur poshtë (kryesisht për çështjet që kanë të bëjnë me pasuritë e pajustifikuara), ose kanë dhënë dorëheqjen pak para se të vendoseshin për t’u shqyrtuar, sipas një raporti të majit nga Komisioni Evropian.

Në një seancë para komisionit të pavarur muajin e kaluar, Gurali Brahimllari, një gjykatës në një gjykatë penale në Tiranë, tha se ishte “i befasuar” nga analiza e tyre se pasuritë e tij tejkaluan shumë të ardhurat që kishte. Ai tregoi dokumentet për të shpjeguar mosbalancimin. Por komisioni nuk ishte i bindur dhe ai u shkarkua. Ishte një histori e ngjashme për një prokuror i cili në muajin nëntor nuk arriti të bindë panelin se mijëra euro (në dollarë) në të ardhura ishin rezultat i fitimit të një basti sportive. Ndërkohë, një gjykatës i Gjykatës Kushtetuese u përpoq më kot të shpjegonte se ai mori dhurata me vlerë prej 15,000 euro me rastin e martesës së vajzës së tij.

Rrjeti ka kapur edhe një nga burrat më të frikshëm të Shqipërisë, ish-Prokurori i Përgjithshëm Adriatik Lalla, pasuritë e të cilit janë konfiskuar pasi ai është nën hetim për pastrimin e parave.

32,000 dosje të paprekura

BE ka kërkuar rezultatet e hetimit si “vendimtare për rivendosjen e besimit të publikut në gjyqësor”. Por njerëzit e zakonshëm si Ruze Iso 62-vjeçare, janë viktima të staniacionit gjyqësor.

Që nga viti 2018 ajo ka kërkuar nga Gjykata Supreme që të anulojë konfiskimin e shtëpisë së saj mbi një borxh, duke pretenduar se vendimi ishte bazuar në dokumente të rreme të fallsifikuara nga zyrtarët e korruptuar ligjorë.

“Burri im është i sëmurë, ne jemi të gjithë në rrugë,” thotë ajo, duke shpjeguar se ata tani jetojnë në një garazh të braktisur.

Rasti i saj ka të ngjarë të ketë mbetur në mesin e maleve të dokumenteve që po mbushin dhoma arkivore, zyra boshe dhe sallone të errëta nën petkun e pluhurit.

“Aktualisht, ekziston një pirg prej 32,000 dosjesh në pritje të rishikimit, dhe ne as nuk kemi një vend për t’i depozituar”, tha Vodica.

Kryetarti i gjykatës Xhezair Zaganjori siguron që “në fund të verës ose në fillim të shtatorit ndoshta do të arrijnë katër ose pesë gjyqtarë të rinj për të marrë dosjet”.

Autoritetet pretendojnë se Gjykata Kushtetuese mund të jetë funksionale përsëri në fillim të vitit 2020.

Aktualisht, vetëm një nga nëntë gjyqtarë ka shmangur hetimin. Kreu i një shkolle kombëtare për trajnimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, Sokol Sadushi, këmbëngul se reformat janë të nevojshme, pavarësisht nga efektet anësore të padëshiruara.

“Korrupsioni, papërgjegjësia, mungesa e profesionalizmit dhe influenca politike kanë kërkuar masa radikale dhe pastrim urgjent të drejtësisë për të rikthyer besimin e qytetarëve”, tha ai për AFP.

Ndërkohë, gjyqtarët kanë një përfitim që mund të llogarisin. Për të zbutur ndonjë oreks për rryshfete, pagat e gjyqtarëve të rangut të lartë janë rritur nga ndërmjet 1.300 ($ 1.470) dhe 1.700 euro (1920 $) në 2200-2800 euro në muaj.