Vitet e fundit është bërë shumë për Ballkanin Perëndimor si një rajon në zhvillim për konkurrencën gjeopolitike. Erozioni i përparësisë tradicionale rajonale të Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara sigurisht që ka hapur derën për aktorët e rinj për të çuar përpara interesat e tyre përkatëse në këtë cep të paqëndrueshëm strategjik të Evropës.

Vizita e fundit e Kryeministrit të Shqipërisë në Izrael tregon se si këto shtete të vogla rajonale mund të përfitojnë nga këto zhvillime për të çuar përpara interesat e tyre strategjike dhe për të thelluar ndikimin e tyre politik brenda komunitetit më të gjerë euroatlantik.

Ndërhyrjet e Rusisë në mesin e elementëve nacionalistë serbë në Serbi, Bosnjë dhe Hercegovinë dhe Mal të Zi janë të vendosura mirë. Po kështu, edhe mega-projektet agresive të Kinës në pothuajse çdo cep të Evropës Lindore dhe Juglindore. Turqia është akuzuar prej kohësh për ndjekjen e një axhende të ashtuquajtur “neo-otomane” ndaj vendeve me shumicë myslimane në Ballkanin Perëndimor. Në muajt e fundit, edhe Irani ka bërë lajme për manovrat e tij armiqësore dixhitale në rajon.

Por nuk janë vetëm sulmuesit e rëndë të arenës ndërkombëtare ata që i kanë bërë hapa qeverive vendore dhe liderët vendorë kanë qenë larg nga marrësit pasivë të kësaj vëmendjeje. Merrni parasysh udhëtimin e kryeministrit shqiptar Edi Rama në Izrael në tetor.

Pasi Shqipëria akuzoi Iranin për orkestrimin e një sërë sulmesh kibernetike kundër vendit (me sa duket për shkak të pritjes nga Tirana të Organizatës së diskutueshme të Muxhahedinëve të Popullit të Iranit) dhe më pas ndërpreu lidhjet diplomatike me Teheranin, Rama mbërriti në Izrael për një vizitë tre-ditore. Atje ai foli gjerësisht me udhëheqjen e lartë të vendit dhe festoi mbrojtjen e historisë së Shqipërisë të komunitetit të saj hebre gjatë Holokaustit.

Rama u takua gjithashtu me anëtarë të shquar të komunitetit të biznesit të Izraelit, duke përfshirë Alexander Machkevitch, kryetar miliarder i Grupit të Burimeve Eurasian, një nga kompanitë më të mëdha të minierave dhe lëndëve të para në botë. Machkevitch mësohet se ka organizuar vizitën e Ramës në vend.

Për liderin e një shteti të vogël (dhe realisht mjaft margjinal) si Shqipëria, vizita zor se mund të kishte shkuar më mirë. Rama e kishte vizituar vendin për dy ditë në vitin 2015, por koha e kthimit të tij sugjeroi se Rama ishte shumë mbi peshën e tij, veçanërisht kur merret parasysh rëndësia e Izraelit, një shtet po ashtu i vogël por me ndikim të madh në rendin më të gjerë të sigurisë euro-atlantike.

Shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor duhet të kenë parasysh, veçanërisht ata që e gjejnë veten në ujëra të pasigurta politike (mbi të gjitha Bosnja dhe Kosova), ku shtetet fqinje minojnë aspektet thelbësore të sigurisë, sovranitetit dhe integritetit territorial të tyre. Shtetet e tilla duhet të ndjekin në mënyrë aktive marrëdhënie të dobishme dhe aleatë kudo që mund t’i gjejnë.

Dhe ka pak shtete që kanë më shumë përvojë se Izraeli me kundërshtimin sistematik të sfidave ndaj sovranitetit të tyre dhe ndërtimin e rrjeteve të gjera ndërkombëtare të mbështetjes.

Izraeli është qartësisht i interesuar të ketë një prani më të madhe në Ballkanin Perëndimor. Më 7 tetor, vendi do t’i bashkohet Mbretërisë së Bashkuar, BE-së dhe shteteve të Ballkanit Perëndimor në pjesëmarrjen në samitin e parë të Komunitetit Politik Evropian, një iniciativë e udhëhequr nga Franca për të ofruar një alternativë ndaj projektit dukshëm të lëkundur të zgjerimit të BE-së. Edhe nëse Komuniteti Politik rezulton të jetë një format kryesisht joefektiv – probabiliteti i të cilit është i lartë – kryeqytetet rajonale nuk duhet të humbasin mundësinë për të thelluar lidhjet e tyre me Izraelin.

Përfitimet e lidhjeve më të forta dypalëshe me Izraelin për kryeqytetet e Ballkanit Perëndimor janë të mëdha, veçanërisht, siç u theksua, për më të pambrojturit mes tyre. Nga bashkëpunimi për sigurinë tek shkëmbimi i inteligjencës, tek rrjetet më të gjera tregtare dhe rritja e turizmit, të gjitha palët do të përfitojnë nga arritja në të gjithë Mesdheun. Në të vërtetë, pas vizitës së Ramës dhe mbledhjes së Komunitetit Evropian, tashmë ka muhabet privat për një samit të gjithë Ballkanit në Izrael. Një ngjarje e tillë do të përfaqësonte një evolucion historik në orientimin ndërkombëtar të rajonit dhe duhet përshëndetur.

Dimensioni historik nuk mund të neglizhohet. Komuniteti hebre ka qenë një pjesë integrale e jetës së Ballkanit Perëndimor për shekuj me radhë. Në Sarajevë, ndoshta qendra historike e jetës tradicionale hebreje në rajon, objekte të çmuara si Hagada e Sarajevës të shekullit të 14-të ruhen jo vetëm si testament të historisë së popullit hebre, por edhe të historisë së popullit hebre në Bosnje, dhe me këtë edhe vetë historinë e shtetit boshnjak. Investimi në lidhjet me Izraelin mund të ndihmojë gjithashtu në rigjallërimin e komunitetit hebre në Ballkan, një proces i cili, me kalimin e kohës, mund të ndryshojë dekada të shkatërrimit dhe rënies demografike.

As nuk mund të harrohet roli i diasporës globale hebreje në rritjen e ndërgjegjësimit për tmerret e gjenocidit boshnjak gjatë viteve 1990, kur pjesa më e madhe e Perëndimit ende mbyllte një sy ndaj dëbimeve dhe shfarosjeve. Deri më sot, organizata si Kongresi Botëror Hebre vazhdojnë të jenë në ballë të luftimit të revizionizmit historik në lidhje me luftërat më të gjera jugosllave.

Sigurisht, ka çështje për t’u trajtuar. Izraeli ka mbajtur tradicionalisht lidhjet e tij më të ngushta rajonale me Serbinë. Beogradi aktualisht mban një qëndrim dukshëm armiqësor ndaj pothuajse çdo shteti tjetër në Ballkanin Perëndimor, por mbi të gjitha ndaj Kosovës, Bosnjës dhe Malit të Zi. Sigurisht që është çështje e liderëve izraelitë që të vendosin se si dhe me kë duan të ushqejnë lidhje më të ngushta, por do t’u duhej udhëheqësve të atyre kryeqyteteve – përkatësisht Prishtinës, Sarajevës dhe Podgoricës – të përpiqen të zgjerojnë të kuptuarit e Izraelit për çështjet rajonale.

Në këtë mënyrë, incidentet si ndërhyrja e çrregullt e Izraelit në debatin e reformës zgjedhore të Bosnjës mund të shmangen.

Pasi Ambasada e Izraelit në Tiranë doli në mbështetje të një propozimi joliberal të ligjit zgjedhor në Bosnje në gusht të këtij viti, një propozim i mbështetur ekskluzivisht nga ekstremistët nacionalistë kroatë, Sarajeva dërgoi një notë proteste  në ambasadë, e cila mbulon gjithashtu Bosnjën, duke nxitur qeverinë izraelite për të qortuar ambasadorin e vendit në Shqipëri. Ishte një incident që mund të shmangej lehtësisht nëse Izraeli do të vlerësonte më mirë kompleksitetin e politikave lokale.)

Disa mund të ankohen gjithashtu se hyrja e Izraelit në Ballkanin Perëndimor është thjesht e interesit vetjak – se ai po përpiqet të kontrollojë ndikimin e Iranit dhe të gjejë partnerë për prioritetet e veta të sigurisë në një rajon në të cilin vendi më parë ka pasur vetëm një prani periferike.

Mund të jetë kështu, por çfarë? I gjithë rajoni i Ballkanit Perëndimor – duke përjashtuar ndoshta vetëm Serbinë – është të paktën zyrtarisht i përkushtuar ndaj rendit politik dhe të sigurisë euroatlantike. Si i tillë, kundërshtimi i ndikimit të shteteve si Irani, Rusia dhe Kina, ndër të tjera, është tashmë në mënyrë implicite pjesë e qëndrimeve të politikës së jashtme të këtyre vendeve.

Shkurtimisht, çdo problem i mundshëm në marrëdhëniet Izrael-Ballkan Perëndimor janë ato që trajtohen më së miri duke avancuar dhe thelluar lidhjet mes të dyve. Vizita e Ramës hapi derën; i takon liderëve të tjerë rajonalë që ta ndjekin.